EVRENSEL DEĞERLER EĞİTİMİ

Epeyce bir zamandır, ülkenin eğitim müfredatı üzerinde bir “değerler eğitimi” hayaleti dolaşıyor. Bu yıl yenilenen ve uygulamaya konulan müfredatta da görüleceği gibi, değerler eğitimi, sistemin tam da merkezine yerleştirilmiş. Yapılan tüm değişiklikler de bu kavram üstüne inşa edilmeye çalışılmış. Dahası 15 temel dersin hepsinin bütün kazanımlarında da değerler eğitimi mevcut. Hatta eğitim bürokrasisi dahi her şeyi bir kenara bırakmış kendisini sadece bu elzem konuya vakfetmiş görünüyor. Zira MEB’deki öğretmen arkadaşlarla konuşuyoruz, bu konuda sürekli seminerler düzenleniyormuş ve her gittikleri seminer, kurs vb.’nde müfettişlerin, formatör öğretmenlerin en sık tekrarladıkları kavram yine değerler eğitimiymiş.

Öyleyse, ne oluyor? Nedir bu değerler eğitimi? MEB’in yeni müfredat programının tanıtım kitapçığında “değerler eğitimi” şöyle açıklanıyor: “Türk Millî Eğitim Sistemi’nin temel hedefleri arasında öğrencileri sağlıklı, mutlu bir şekilde hayata hazırlamak, iyi insan ve iyi vatandaş olmalarını sağlayacak bilgi, beceri, değer, tutum, davranış ve alışkanlıklarla donatmak yer almaktadır. Bu bağlamda değerlerin eğitim süreci içerisinde kazandırılması ve yeni nesillere aktarılması hedeflere ulaşmada ve kültürel devamlılık açısından da son derece önem taşımaktadır.” Çok da irdelemezsek, buraya kadar bir problem görülmüyor. Açıkçası Türk Eğitim Sistemi’nin artık klasikleşmiş “alışkanlıklarla donatmak”, “yeni nesiller”, “kültürel devamlılık” ve nihayetinde bunların hepsinin toplamı varsayılan eğitimi, ısrarla bir “temel hedefler” aracı olarak görme alışkanlığı, bu metinde de aynen devam ediyor.
Hâlbuki ilerlediğimizde buradaki ilk tuhaflık, MEB’in her kademedeki okulda değerler eğitiminin “iki başlık altında” öğretileceğini belirtmesi biçiminde karşımıza çıkmakta. Öyle ki “değerler” daha baştan, “evrensel” ve “millî” şeklinde iki farklı kategoriye ayrılmış:
Evrensel Değerler: Alçak gönüllülük, sadakat, cömertlik, sabır, dayanışma, sevgi, dostluk, saygı, dürüstlük, adalet, güven, barış, yardımlaşma, empati, merhamet, çalışkanlık, paylaşma, vefalı olma, yardımlaşma, vicdanlı olma.
Milli Değerler: Vatan, bayrak, aile, gelenekler, kültürel miras, misafirperverlik, milli bayramlar, dini bayramlar, Türkçe, yurt tarihi, mekânlar, kahramanlık, cesaret.
Tabi buradaki diğer tuhaflık da şu ki, değerleri “ifade ettiği” düşünülen bu kavramların “neye göre” seçilip, tasnif edildiğine dair hiç bir açıklama yok. Nitekim “millî değerler” bir biçimde “anlamlı” gelse de, “evrensel değerler” kapsamına alınan bazı kavramların fazlasıyla “yerli ve millî” anlamlandırmalar taşıdığı kolaylıkla seçilebiliyor. Örneğin, alçak gönüllülük, sadakat, cömertlik, sabır, merhamet, vefalı olma, vicdanlı olma gibi kavramların ne derece “evrensel” olabileceği son derece tartışmalı. Dolayısıyla hemen akla, “ortalama bir Meksikalı ya da Çinli bu kavramlara hangi anlamları veriyor, bunları bir ‘değer’ olarak görüyor mudur acaba?” sorusu geliyor. Belli ki, bu listeyi hazırlayanlar insana ait bir takım “iyi” karakter özelliklerini, “evrensel” olarak değerlendirmişler. Sonrasındaysa yerel referansları güçlü, ahlâkî tesiri ise yüksek kavramlarla da desteklemişler. Yani Türkçe düşünüp, İngilizce soru sormuşlar. Oysaki biraz eşelendiğinde hepsi aynı kapıya çıkıyor.

​